"Tot gerief van dezes stads ingezetenen": De Amsterdamse Plantage, een publiek project

The Plantage, which was created in the northeastern corner of Amsterdam in 1682, may be considered an early allotment garden complex. However, this overlooks the fact that the botanical garden which formed part of the project performed an important public function. The unusual location of the complex within the city walls and the careful, detailed design by municipal engineer Jacob Bosch are additional reasons to view the project in a different light. Besides the gardens and wood storage areas (which were available for rent), the design included public functions and finely planted avenues. If, rather than focus on the private gardens, we also look at the public features of the design, we will see just how remarkable the project was for its time. Few historians have noticed the connection between the transfer of the ‘Hortus Medicus’ (medical garden) to the Plantage and the resulting transformation of this knowledge institution. What had been an educational garden for apprentice apothecaries in one of the inner courtyards of the Binnengasthuis hospital now became a ‘Hortus Botanicus’ (botanical garden), open to the general public and situated on one of the city’s main roads. This tells us a great deal. The city council invested not just in a knowledge institute to promote public health, but also in a cultural institution for the ‘education and delight’ of Amsterdam’s citizens. This combination laid the foundations for a new source of urban prestige.De Amsterdamse Plantage, in 1682 aangelegd in de noordoosthoek van de stad, kan worden beschouwd als een volkstuinencomplex avant la lettre. Dan wordt echter voorbijgegaan aan het feit dat de botanische tuin, die deel uitmaakte van het project, een belangrijke publieke functie had. Ook de ongebruikelijke ligging van het tuinencom-plex binnen de stadsmuren en het zorgvuldige, gedetailleerde ontwerp van de hand van stadsin-genieur Jacob Bosch geven aanleiding om het project in een ander daglicht te zien. Naast de verhuurbare tuinen en houtwallen omvatte het ontwerp publieke functies en mooi beplante lanen. Wanneer we, in plaats van de nadruk te leggen op de tuinen voor privaat gebruik, de blik richten op de publieke elementen in het Plantage-ontwerp, blijkt hoe bijzonder het project in zijn tijd was. Weinig historici hebben het verband gezien tussen de herhuisvesting van de Hortus Medicus in de Plantage en de verandering die deze kennisinstel-ling hierbij onderging. Van een onderwijstuin voor leerling-apothekers gevestigd in een van de bin-nenhoven van het Binnengasthuis veranderde de Hortus Medicus in een Hortus Botanicus, open voor een breed publiek, gelegen aan een van de belangrijkste wegen in de stad. Deze verandering is veelzeggend. Het stadsbestuur investeerde niet alleen in een kennisinstelling ten behoeve van de volksgezondheid, maar ook in een culturele instel-ling ter lering en vermaak. Deze combinatie vormde de basis van een nieuwe vorm van stede-lijke representatie